Σταυριάνα Σάββαινα

Η ηρωϊδα της μάχης του Βαλτετσίου

Γεννήθηκε στο Παρόρι του Μυστρά το 1782, και ήταν γόνος αρχοντικής οικογένειας. Στα είκοσι της παντρεύτηκε τον Γιωργάκη Σάββα άρχοντα του Μυστρά.

Η Σταυριάνα έζησε από κοντά τα βασανιστήρια και τις ταπεινώσεις των πατριωτών της από τους Τούρκους. Εκείνο που ήταν ορόσημο όμως γι’ αυτήν ήταν το μυστικό της Φιλικής Εταιρείας. Ο άνδρας της μυήθηκε από τους πρώτους και σαν προύχοντας του Μυστρά ήταν υπερασπιστής των Ελλήνων όταν τους τυραννούσαν οι Τουρκομπαρδουνιώτες.

Αρχές Μάρτη του 1821 οι Τούρκοι τρομοκρατημένοι και βλέποντας τον κλοιό να στενεύει γύρω τους, άρχισαν να συλλαμβάνουν τους προύχοντες και να τους φυλακίζουν. Έτσι, συνέλαβαν και τον Γιωργάκη τον Σάββα. Η Σταυριάνα προσπάθησε να τον σώσει, και θα τον έσωζε, αν δεν επενέβαινε ο περίφημος Τουρκοαλβανός Ρουμπής, ο παλικαράς των Μπαρδουνοχωρίων. Δύο ημέρες πριν φύγει για την Τριπολιτσά έπεισε τον Βακή εφένδη να κρεμάσει τον άρχοντα Σάββα. Οι Τούρκοι επέτρεψαν την Σταυριάνα να τον δει πριν τον απαγχονισμό του.

 

Φιλώντας την της είπε :

-         Να προσέχεις τα παιδιά μας!! Θα φτάσει καιρός που θα ξεσηκωθούν οι ραγιάδες και θα ελευθερωθεί η Ελλάδα. Θα χυθεί αίμα, θα χαλαστούν χωρία, αλλά γάμος χωρίς σφαχτάρια δεν γίνεται !!!

Από τότε και μετά έβαλε σκοπό της ζωής να εκδικηθεί τον άδικο χαμό του άνδρα της και όλων των Ελλήνων που τους θανάτωναν καθημερινά με διάφορους τρόπους οι Τούρκοι. Πούλησε ότι είχε, πύργους, γη και άφησε τα δύο της αγόρια στην πεθερά της η οποία την ρώτησε :

-         Που πας παιδί μου;

-         Πάω για να αγωνιστώ για να μην τα δω και αυτά σκλάβους σαν και εμένα, απάντησε

Ήταν 40 χρονών όταν στις 17 Μάρτη έφτασε η είδηση από το Οίτυλο της Μάνης ότι ο Πετρόμπεης Μαυρομιχάλης, μαζί με όλους τους αρχηγούς έδωσαν το σύνθημα του ξεσηκωμού στην Λακωνία. Η Σταυριάνα συγκεντρώνει τότε γυναίκες και άντρες της Λακωνίας, συγκροτεί ένα μεγάλο ένοπλο τμήμα και το συντηρεί με δικά της έξοδα.

Είναι ψηλή μελαχρινή και σύμφωνα με αυτά που γράφουν οι ιστορικοί, είχε παράστημα ανδρικό και μιλούσε σαν στρατιώτης (Ι. Φιλήμων).

Στις 23 Μάρτη του 1821 ο Κυριακούλης Μαυρομιχάλης ξεσήκωσε τους Μανιάτες της Ανατολικής Μάνης, και είδε να τον ακολουθεί μια οπλισμένη γυναίκα προπορευμένη ενόπλου μικτού τμήματος. Τότε ρώτησε κάποιον από τους δικούς του :

-         Ποια είναι αυτή ωρέ και τι θέλει μαζί μας;

-         Μπέη μου! Είμαι η αρχόντισσα Σταυριάνα Σάββαινα. Τούτη την ώρα την περίμενα χρόνια. Από τώρα και εμπρός θα ανήκω στην Ελλάδα!!

Ο Κυριακούλης δάκρυσε, θυμήθηκε τις αρχαίες Σπαρτιάτισσες και ένοιωσε περήφανος. Η Σταυριάνα στη μάχη του Βαλτετσίου θα προκαλέσει τον θαυμασμό των στρατιωτών και των καπεταναίων.

Ο Ρουμπής τώρα, συγκέντρωσε πολλές δυνάμεις για να κυκλώσει το Βαλτέτσι. Επίσης στα πρανή έριξε και 2.000 ιππείς, πράγμα που κατέστησε την επικοινωνία μεταξύ των προμαχώνων αδύνατη. Μόνο μία γυναίκα που ευρίσκετο στο σώμα του Κυριακούλη Μαυρομιχάλη εμψύχωνε, φώναζε, πολεμούσε και έτρεχε διαρκώς από τον ένα στον άλλο προμαχώνα και μοίραζε πολεμοφόδια.

Ο Ρουμπής αγωνιζόταν να καταλάβει τη ράχη, τον πρόφτασε όμως ο Κολοκοτρώνης που ήξερε καλύτερα τον τόπο. Στη μάχη του Βαλτετσίου η Σταυριάνα μάζεψε όλες τις γυναίκες λέγοντάς τους :

- Απόψε δεν θα πλαγιάσει καμία. Θα βοηθήσουμε όπως η κάθε μία μπορεί. Βέβαια τη δόξα πρέπει να την επιδιώκουν οι άνδρες, αλλά όταν παρίσταται ανάγκη για την πατρίδα πρέπει να πολεμάμε στην πρώτη γραμμή σαν άνδρες και να κρατάμε τα μετόπισθεν.

Εδώ αξίζει να μεταφέρουμε όσα γράφει ο ιστορικός Ι. Φιλήμων :

Ουδείς των ανδρών εξήρχετο, εξόν τις είχε συγκοινωνίαν τινά αβλαβή. Αλλά πράγμα περίεργον, Λάκαινα τις Σταυριάνα ονοματοζομένη, εθελόπονος, συνστρατιώτης, υπό τον Κυριακούλη Μαυρομιχάλην και μεταυτού συναποκλεισθήσαν εν τω Βαλτετσίω μόνη ετόλμα συνεχώς εξέρχεσαι από τους ενός εις τον άλλον προμαχώνα και διανέμειν πυριτιδοβολάς όπου η ανάγκη το έκαλει, αείποτε δε έφερε το οικείον Λακωνικόν ένδυμα.

Επίσης στο Βαλτέτσι της απένειμαν τον τίτλο της «καπετάνισσας» και έτσι την αποκαλούσαν μέχρι που πέθανε.

Μετά την μάχη του Βαλτετσίου δεν σταμάτησε να αγωνίζεται. Την συναντάμε στην Άλωση της Τριπολιτσάς που προσπαθεί να σώσει τα χαρέμια (γυναίκες και παιδιά) από τους εξαγριωμένους Έλληνες. Μετά την Άλωση της Τρίπολης όταν οι καπετάνιοι, στρατιώτες και χωρικοί άρχισαν να λαφυραγωγούν η ίδια πέρασε το τουφέκι στον ώμο της και βγήκε έξω από την πόλη χωρίς να αγγίξει τίποτα.

Στη συνέχεια τη συναντάμε να πολεμά με αυτοθυσία στην Ήπειρο, στη Λειβαδιά, στην Εύβοια, στο Μεσολόγγι, στα Τρίκορφα κλπ. Στο τέλος της επανάστασης εγκαταστάθηκε στο Ναύπλιο σε ένα χαμόσπιτο τελείως φτωχή, όπως και τόσοι αγωνιστές που έδωσαν την περιουσία τους στον Αγώνα της Ελευθερίας.

Έστειλε επιστολή στον Καποδίστρια να της παραχωρήσει μια πενιχρή σύνταξη. Πράγματι ο Καποδίστριας της έδωσε ένα μικρό επίδομα για τις υπηρεσίες της προς την Πατρίδα το οποίο έπαιρνε μέχρι την δολοφονία του. Έκτοτε ζούσε με ότι της προσέφεραν Έλληνες Πατριώτες που γνώριζαν την προσφορά της στην Πατρίδα.

Νίκη Κούρταλη – Κούλη